"Το φως που καίει", στη ζωγραφική.

Οι άνθρωποι γνωρίζουμε την Πομπηία όχι εξ αιτίας της ανάπτυξης της αλλά λόγω της καταστροφής της. Οι περισσότεροι μνημονεύουμε έντρομοι τη δύναμη του ηφαιστείου που την αφάνισε αλλά αγνοούμε ότι υπήρξε ασφαλής κιβωτός της αρχαιοελληνικής ζωγραφικής. Ό,τι γνωρίζουμε γι αυτήν, διασώθηκε εκεί, από τους Ρωμαίους και επηρέασε ακόμη και αυτό που οι σύγχρονοι ονομάζουμε "αναγέννηση".

Για αιώνες, η ύπαρξη της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής ήταν γνωστή μόνο σε ειδικούς και κυκλοφορούσε ως “αστικός μύθος” μεταξύ ζωγράφων, κριτικών και λοιπών διανοούμενων. Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι η ελληνική τέχνη δεν έχει μεγάλη σχέση με το απόλυτο, ψυχρό λευκό των αγαλμάτων όπως αυτό φτάνει σε εμάς από τις ανασκαφές. Τα μάρμαρα επιζωγραφίζονταν με έντονα χρώματα. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στο βιβλίο του ”Περί της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής” αναφέρει “… ο Νικίας, για τον οποίο ο Πραξιτέλης όταν τον ρωτούσαν ποιά έργα του σε μάρμαρο προτιμούσε¨ : “Αυτά στα οποία έβαλε το χέρι του ο Νικίας”, τόση σημασία έδινε στον τρόπο που επιχρωμάτιζε τις λέπτομέρειες των αγαλμάτων”. Το επιζωγράφισμα κάποιων λεπτομεριών του αγάλματος (μαλλιά, μάτια, χείλη, πτυχώσειςκ.λπ.) είναι φανερό π.χ. στις Κόρες της Ακροπόλεως ενώ ίχνη χρώματος έχουν βρεθεί και στον Ερμή του Πραξιτέλους. Οι έλληνες αγαπούσαν το χρώμα, με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν και οι αιγύπτιοι. Οι έλληνες αγαπούν το φως με τον ίδιο τρόπο που οι αιγύπτιοι λατρεύουν τον ήλιο. Το φως είναι χρώμα.

Ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης γράφει για την ελληνική ζωγραφική :

“Τα αγάλματα και οι ναοί είναι άσπρα. Οι πρωτότυπες ζωγραφιές που διεσώθηκαν είναι λίγες. Τα περισσότερα αγγεία είναι κεραμιδιά και μαύρα. Όσα είναι με χρώμα είναι λίγα και έτσι η γενική εντύπωση που έχουμε από την αρχαία Ελλάδα είναι ότι το χρώμα και η ζωγραφική δεν υπήρξαν και πως ο αρχαίος κόσμος ήταν ένας κόσμος άσπρος και αρκετά ανιαρός γι αυτούς που αγαπούν τη ζωγραφική… Η αληθινή ελληνική ζωγραφική που δεν χρωστάει τίποτα ή πολλά στην ανατολίτικη, αρχίζει με τον Πολύγνωτο… Ένα είναι γεγονός, ότι ο Πολύγνωτος έβαλε την προοπτική στα σώματα, περίπου την ίδια εποχή που ο Αγάθαρχος εισήγαγε την προοπτική και την οπτική απάτη δουλέυοντας για τον Αισχύλο στο θέατρο.”

Ο Γάιος Πλίνιος Σεκούνδος γεννήθηκε το 23 ή το 24 μ.Χ. και πέθανε το 79μ.Χ. στην Πομπηία. Είναι ένας Ρωμαίος αριστοκράτης διανοούμενος, εθισμένος στην τέχνη και δη, την ελληνική που είχε εισβάλει στα ήθη του καιρού του σχετικά πρόσφατα και είχε γίνει σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης. Η Ρώμη της εποχής του Πλίνιου είναι μια μητρόπολη ενάμισι εκατομμυρίου κατοίκων. Η αγορά (forum) και οι ναοί της είναι ένα απέραντο μουσείο με έργα ελληνικής τέχνης, προερχόμενα από τις λεηλασίες που υπέστησαν οι ελληνικές πόλεις από τη ρωμαική κατάκτηση. Εκεί βλέπει πολλά από τα έργα που περιγράφει ενώ, αν και ζει αρκετούς αιώνες μετά από άλλα που αναφέρει επίσης, μπορεί να ελέγξει πηγές στις οποίες οι σύγχρονοι δεν έχουμε καμία πρόσβαση πλέον.

Οι διαφανείς χιτώνες του Πολυγνώτου και γενικά η απόδοση της διαφάνειας όπως τη βλέπει το μάτι πρέπει να είναι ένα επίτευγμα του 4ου αιώνα π.Χ. και γενική αναπαράσταση/μίμηση του φαινομένου συναντούμε σε πολλές τοιχογραφίες της Πομπηίας.

Περσέας και Ανδρομέδα

Ο Απολλόδωρος, ο Ζεύξης, ο Πρωτογένης ή ο Απελλής είναι μερικοί μόνο των οποίων τα έργα ενέπνευσαν το θαυμασμό και τη μίμηση των Ρωμαίων. Έτσι βρίσκουμε –πάντα στην Πομπηία και στο Herculaneum- τοιχογραφίες που έχουν ως πρότυπο τον Αλέξανδρο Κεραυνοφόρο του Απελλή ή πιστό αντίγραφο του Περσέα και Ανδρομέδα του Νικία. Η Μήδεια επίσης είναι άλλη μια τοιχογραφία που “κατάγεται” από ομώνυμο πίνακα του Τιμόμαχου.

Μπορεί ο Πλίνιος να πέθανε πνιγμένος από τους δηλητηριώδεις καπνούς της έκρηξης του Βεζούβιου που κατέστρεψε την Πομπηία, όμως το συγγραφικό του έργο και η λάβα, διέσωσαν την αρχαία ελληνική και ελληνιστική ζωγραφική.

Η έκθεση "Life and death in Pompeii and Herculaneum" στο Βρετανικό Μουσείο το Σεπτέμβρη του 2013, επικαιροποίησε για μιαν ακόμη φορά τη σημασία των επιτευμάτων της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής. 

Ίσως, έτσι, "επιστρέφοντας"  στην ιστορία , διαψεύσουμε επιτέλους και τον Γιάννη Τσαρούχη που πιστεύει ότι "όταν μιλάμε για την απώλεια των αριστουργημάτων της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε και την απώλεια της ικανότητας να την εκτιμούμε".

"Life and death in Pompeii and Herculaneum"

More Information: http://artdaily.com/index.asp?int_sec=11&int_new=61594#.UWJ2r4XxbR2[/url]
Copyright © artdaily.orgLif

"Life and death in Pompeii and Herculaneum"

More Information: http://artdaily.com/index.asp?int_sec=11&int_new=61594#.UWJ2r4XxbR2[/url]
Copyright © artdaily.org"

"Life and death in Pompeii and Herculaneum"

More Information: http://artdaily.com/index.asp?int_sec=11&int_new=61594#.UWJ2r4XxbR2[/url]
Copyright © artdaily.org

"Life and death in Pompeii and Herculaneum"

More Information: http://artdaily.com/index.asp?int_sec=11&int_new=61594#.UWJ2r4XxbR2[/url]
Copyright © artdaily.org

"Life and death in Pompeii and Herculaneum"

More Information: http://artdaily.com/index.asp?int_sec=11&int_new=61594#.UWJ2r4XxbR2[/url]
Copyright © artdaily.org

"Life and death in Pompeii and Herculaneum"

More Information: http://artdaily.com/index.asp?int_sec=11&int_new=61594#.UWJ2r4XxbR2[/url]
Copyright © artdaily.org

Πληροφορίες για την έκθεση, στο British Museum presents a major exhibition


Βιβλιογραφία

1. Γιάννη Τσαρούχη. Η ελληνική ζωγραφική. Κείμενο που πρωτοτυπώθηκε στον τόμο "Συμβολή", έκδοση του ΚΕ Λυκείου Αρένων Αθηνών 1977.

2. Πλίνιος ο Πρεσβύτερος. Περί της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής. 35ο βιβλίο της "Φυσικής Ιστορίας". Εκδόσεις Άγρα.